Taraflar arasındaki menfi tespit davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı A Yedek Parça A.Ş. vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; dava konusu çekte müvekkili şirketin lehtar olarak yer aldığını, müvekkili şirketin kaşe ve imzası sahte bir şekilde atılarak müvekkili adına cirolandığını, konuyla ilgili savcılık soruşturmasının devam ettiğini, müvekkilinin böyle bir alacağı bulunmadığını, zira müvekkilinin çek keşidecisiyle arasında ticari ilişki olmadığını, müvekkili ile müvekkilinden sonra gelen A Yedek Parça…A.Ş. arasında çeki ciro etmeye neden olabilecek bir ticari ilişkinin söz konusu olmadığını, ileri sürerek müvekkilinin çek nedeniyle davalı keşideciden alacaklı olmadığını, diğer davalılar ciranta ve hamillere karşı borçlu olmadığının tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı A Yedek Parça A.Ş vekili cevap dilekçesinde; dava konusu çekten müvekkilinin bu dava ile haberdar olduğunu, konuyla ilgili savcılık nezdinde gerekli müracaatları yaptıklarını, çekte müvekkilinin imzası olmadığını, çeki müvekkilinin davacıdan almadığını, başka bir kişiye de devretmediğini savunarak davanın reddini istemiştir.
2.Diğer davalılar davaya cevap vermemiştir.
3. Fer’i müdahil S Demir Çelik Metal Ürün. Paz. San. ve Tic. Ltd. Şti. vekili müdahale dilekçesinde; müvekkilinin çekin son hamili olduğunu ve taraflar aleyhine icra takibi başlatıldığını, müvekkilinin iyi niyetli hamil olduğunu, çek nedeniyle alacaklı olduğunu, ayrıca konuyla ilgili olarak suç duyurusunda bulunduklarını bildirerek davaya müdahil olma talebinin kabulüyle davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile Adli Tıp Kurumu raporunda çekin arka yüzünde yer alan Aydınlar Yedek Parça şirketine atfen atılı imzanın şirket temsilcilerinden birisine ait olmadığının belirlendiği, tarafların defter ve belgeleri üzerinde yaptırılan bilirkişi incelemeleri ile davalı Aydınlar Yedek Parça şirketi kayıtlarında dava konusu çeke ilişkin herhangi bir kaydın bulunmadığı, davalılar Eksen İnşaat ve S.M.F otomotiv şirketinin davaya cevap dilekçesi sunmadıkları ve yapılan ihtara rağmen defter ve belgelerini ibraz etmedikleri, davacı şirketin incelenen hesapları uyarınca davalılar ile ticari ilişkisinin bulunmadığı gerekçesiyle davanın kabulüne, davacının dava konusu çek nedeniyle keşideci davalı Eksen İnşaat … Ltd. Şti.’den alacaklı olmadığının tespitine, aynı çek nedeniyle davalılar Aydınlar Yedek Parça San. ve Tic. A.Ş. ve S.M.F. Otomotiv Yan San. Tic. Ltd. Şti.’ne borçlu olmadığının tespitine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Aydınlar Yedek Parça A.Ş. vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı Aydınlar Yedek Parça A.Ş. vekili istinaf dilekçesinde özetle; müvekkilinin çekten davayla haberdar olduğunu, konuyla ilgili suç duyurusunda bulunduklarını, çekte müvekkilinin cirosunun olmadığını, yine müvekkili kayıtlarında çeke ilişkin bir kaydın yer almadığını, dolayısıyla davanın husumetten reddi gerektiğini buna rağmen müvekkili aleyhine hüküm kurulmasının doğru olmadığını, ayrıca müvekkilinin dava açılmasına sebebiyet vermediğini, bu nedenle yargılama gideri ve vekalet ücretinden sorumlu tutulmamasını istemiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile hukuki yararın dava şartlarından olması nedeniyle taraflarca ileri sürülmese dahi mahkemece resen gözetilmesi gerekeceği, davalılardan Eksem İnşaat … Ltd. Şti.’in keşideci olduğu dolayısıyla lehtar ciranta konumunda olan davacının keşideciye karşı alacaklı olmadığının tespiti talebinde bulunulmasında hukuki yararı bulunmadığı, bu nedenle keşideci davalı Eksem İnş. Ltd. Şti.’ne yönelik açılan alacaklı olmadığının tespiti talebinin reddine karar verilmesi gerektiği, ancak keşideci davalı tarafından istinaf talebinde bulunulmadığından bu husustaki yanlışlığa değinilmekle yetinildiği, davalı ciranta Aydınlar Yedek Parça A.Ş. vekilinin istinafı bakımından yapılan değerlendirmede, dava konusu çekin adı geçen davalı yedinde bulunmadığı, çekin müdahil Sert Demir Çelik…Ltd. Şti.tarafından davacı ve diğer davalılar aleyhine takibe konulduğu, çekte bu davalıya atfen atılı imzanın davalıya ait olmadığı, davalı tarafından davacıya yönelik çeke dayalı olarak herhangi bir girişimde bulunulmadığı, dava tarihi itibariyle dava konusu çek nedeniyle davacının kendisinden sonra gelen ciranta olan Aydınlar Yedek Parça A.Ş.’ye yönelik menfi tespit davası açma konusunda hukuki yararı bulunmadığı gerekçesiyle davalı Aydınlar Yedek Parça A.Ş. vekilinin istinaf başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmünün kaldırılmasına, yeniden esas hakkında hüküm kurulmasına, davanın kısmen kabulüne, davacının dava konusu çek nedeniyle keşideci davalı Eksem İnşaat … Ltd. Şti.’den alacaklı olmadığının tespitine, davacının davalı S.M.F. Otomotiv Yan. San. Tic. Ltd. Şti.’ye yönelik menfi tespit talebinin kabulü ile borçlu olmadığının tespitine, davalı Aydınlar Yedek Parça A.Ş.’ye yönelik menfi tespit davasının hukuki yarar yokluğu nedeniyle reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz dilekçesinde özetle; müvekkili ile çek keşidecisi arasında herhangi bir ticari ilişki olmadığının belirlendiğini, müvekkiline atfen yapılan ciro işleminin de sahte olduğunun bilirkişi raporuyla tespit edildiğini, gerçekte var olmayan bir borç nedeniyle müvekkilinin icra takibine maruz kalmasının kuvvetle muhtemel olduğunu, menfi tespit davasının kendisine icra takibi açma ihtimali olan sonraki cirantaların hepsine karşı açılabileceğini, davacının bu davayı açmakta hukuki yararı mevcut olduğundan yargılama giderinden ve vekalet ücretinden sorumlu tutulamayacağını, aksi kanaat halinde ise davanın açılmasına her iki tarafın da sebep olmamış olması nedeniyle tarafların lehine veya aleyhine herhangi bir yargılama giderine ve vekalet ücretine hükmedilmemesi gerektiğini belirterek kararın bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacının dava konusu çekte lehtar ciranta sıfatına sahip olması nedeniyle davalı keşideci olan E İnşaat… Ltd. Şti.’den alacaklı olmadığının tespitini, kendinden sonra gelen cirantalar ve hamile karşı da borçlu olmadığının tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun (2004 sayılı Kanun) 72 nci maddesi.
3. Değerlendirme
Dava, 2004 sayılı Kanun’un 72 nci maddesi uyarınca açılmış menfi tespit istemine ilişkindir. İlk Derece Mahkemesince davalı A Yedek Parça A.Ş. yönünden açılan davanın kabulüne karar verilmiş, Aydınlar…A.Ş.’nin istinaf başvurusu üzerine Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun kabulüyle İzmir 5. Asliye Ticaret Mahkemesinde alınan Adli Tıp bilirkişi raporu esas alınmak suretiyle eldeki davada anılan bu davalı yönünden dava açılmasında hukuki yarar bulunmadığından davanın reddine karar verilmiştir.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 114 üncü maddesinde davacının, dava açmakta hukuki yararının bulunması dava şartları arasında sayılmıştır.
İzmir 5. Asliye Ticaret Mahkemesi’nin 2015/140 E. sayılı dosyasında işbu davaya konu çekle ilgili olarak A…A.Ş. tarafından çekteki ciro imzasının kendi şirket yetkilisine ait olmadığı, sahte olduğu iddiasıyla menfi tespit davası açılmış ve bu davada alınan bilirkişi raporunda çekteki ciranta imzasının A…A.Ş.’ ye ait olmadığı belirlenmiştir.
Eldeki davada ise davacı tarafından davalı A…A.Ş.’ye yönelik cironun sahteliği iddiasıyla dava açılmıştır. İzmir 5. Asliye Ticaret Mahkemesinde açılan dava ile işbu davanın konusu farklı olup davacının şeklen geçerli görünen ve A…A.Ş.’ye yapılan cironun sahteliğinin tespiti ile menfi tespit talebinde hukuki yararının bulunduğunun kabulü gerekir.
Bu durumda Bölge Adliye Mahkemesince davalı A…A.Ş.’nin İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf isteminin esastan reddine karar verilmesi gerekirken yukarıda özetlenen gerekçe ile istinaf isteminin kabulüne karar verilmesi doğru olmamış, kararın bozulması gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULMASINA, 21.06.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.
(Y. 11. HD 21.6.2023 tarih 2022/391 E. 2023/3939 K.)